فناوری و برنامه نویسی چگونه می توانند به ارتقای ایمنی محل کار کمک کند؟
نویسنده: میرعلی مبشری
ایمنی محیط کار در هر سازمانی ضروری است که جدی گرفته شود ؛ زیرا کار کردن در یک محیط امن نه تنها موجب ارتقای کیفیت کار می شود که حتی جزو خواسته های باطنی هر کارمندی می باشد. ارتقای کیفیت بهداشت و ایمنی می تواند بهره وری را بهبود بخشد زیرا کارمندان سالم، ثمربخش بوده و تأثیر مثبتی بر فرایند اصلی شرکت خواهند داشت. با این وجود اگر کارمندان در کار خود احساس ناامنی کنند، میزان بهره وری به حداقل می رسد.
با دانستن همه ی اینها، یک موضوع مهم به فکر خواننده خطور خواهد کرد: اکنون که تمام صنایع و سازمانها در حال ارتقای روزافزون هستند و فناوری به یکی از جزییات اصلی کارهای تخصصی بدل می گردد، چگونه میتوان از این ویژگی برای بهبود کیفیت ایمنی محل کار استفاده نمود و فناوری چه راهکارهایی برای گسترش سرعت و کیفیت ایمنی کار ارائه می دهد؟
فناوری در گستره ی صنعت
با خواندن تیتر بالا احتمالا اولین چیزی که به ذهنتان می رسد، خطوط تمام رباتیک کارخانجات و یا اپلیکیشن های طراحی و مونتاژ صنعتی باشد. شاید هم به خودروهای خودران و موشکهای SpaceX ایلان ماسک که در پی رویای مسکونی سازی مریخ هستند بیندیشید. بله! همه ی این موارد نمونه هایی از استفاده ی فناوری در صنعت می باشند.
اما تا کنون اندیشیده اید که ایمنی کارگران انسانی در میان ماشین های غول آسای کارخانجات چگونه تامین می شود؟ چگونه می توان با استفاده از فناوری، به این ایمنی کمک کرد؟ هنگامی که چند فضانورد بتوانند در یک ایستگاه فضایی مستقر شوند، چگونه می توان ایمنی آنها را تامین نمود؟ چگونه است که ناسا شرایط مریخ را برای فرود کاوشگرش از هزاران مایل دورتر می سنجد و ایمنی رباتش را تامین می کند؟ یا چطور با کمک پهپادش به بررسی ایمنی آینده ی زندگی بشری بر روی مریخ می پردازد؟
ایمنی صنعتی مبحث گسترده ایست. و شاید روزی برسد که علاوه بر ایمنی بشری باید مراقب ایمنی ربات هایمان نیز باشیم. در این مطلب به کمک هم چند نمونه از فناوری هایی را که می توانند در حوزه ی ایمنی در محل کار کمک کننده باشند ارزیابی می کنیم.
ارتباطات لحظه ای
ابزار ارتباطی پرسرعت می توانند در جهت بهبود ایمنی محل کار بسیار موثر باشند. یک دسته از کارگرانی که ریسک و مخاطرات زیادی را تجربه می کنند، کارگرانی می باشند که مجبور به کار در محیط های دور افتاده هستند.
یکی از نمونه های استفاده از فناوری که پیش از این به آن اشاره شد، کاوشگری است که ناسا اخیرا به سطح کره ی مریخ فرستاده. این سازمان برای آنکه بتواند با کاوشگر خود در سطح مریخ در ارتباط بماند، شبکه ی ارتباطی گسترده ای به نام Relay Network به راه انداخته که شامل دو ماهواره در مدار سیاره ی سرخ می باشند که به محض فرود این کاوشگر، دستوراتی را که از زمین دریافت میکنند به سوی آن ارسال کرده و تصاویر و داده های علمی دریافتی از آن را به سوی زمین می فرستند. (مطالعه ی بیشتر در سایت ناسا: https://b2n.ir/j79135 ) از این طریق ناسا می تواند، شرایط لحظه ای مریخ نورد را دریافت کرده و به وسیله ی ارسال دستورات برنامه ریزی شده، آن را به طوری ایمن هدایت و کنترل کند.
در حال حاضر، اینترنت بزرگترین راه ارتباطی پرسرعت بر روی زمین می باشد که ارتباط افراد مختلف را در هر نقطه ای با یکدیگر ممکن می سازد. سازمان های صنعتی می توانند از این ابزار و بستر ارتباطی قدرتمندی که ایجاد می سازد استفاده کنند و با کارمندان خود در ارتباط باشند.
برنامه ها و ابزارهای ارتباطی می توانند داده های واقعی را جمع آوری کنند ، و کارفرمایان را قادر سازند تا از وضعیت ایمنی کارمندان خود آگاه باشند. در چنین شرایطی ضروری است که کارفرمایان بتوانند اطلاعات به موقع و به روزی را در مورد شرایط ایمنی و بهداشت در محیط کار مورد نظر دریافت کنند و با فناوری های ارتباطی اطمینان داشته باشند که ارتباطات ایمنی را به موقع و به طور منظم دریافت می کنند.
اپلیکیشن های تحت وب، می توانند جزو ابزار موثر در این زمینه باشند. وب به عنوان بستری است که بر روی هر پلتفرمی قادر به اجرا بوده و ایجاد رابط های کاربری واکنش گرا و موثر را ممکن می سازد.
به عنوان نمونه به تازگی اخباری منتشر شده که ناسا در پروژه ای متن باز، قصد دارد که سیستم کنترل مرکزی خود را که یک اپلیکیشن برای پلتفرم های مختلف همچون دسکتاپ و موبایل می باشد، بر بستر وب و با استفاده از فریم ورک برنامه نویسی Vue Js بازنویسی کند. (مطالعه ی بیشتر در این باره:
https://nasa.github.io/openmct/
این موضوع نشان می دهد که انعطاف وب و زبان های برنامه نویسی آن تا چه حد می تواند در سهولت گسترش ابزارهای ارتباطی نقش آفرینی کند.
اپلیکیشن های ایمنی
هدف از ایجاد برنامه های ایمنی، دسترسی به اطلاعات مورد نیاز در رابطه با خطرات موجود در یک فرآیند می باشد. این برنامه ها می توانند، اطلاعات مرتبط با پروژه های شما را دریافت کرده و با تشکیل یک پایگاه داده از آنها، با بررسی موارد مختلف، امکان بروز خطر و یا پیش بینی حوادث را به شما بدهند. این برنامه ها می توانند چک لیست های ایمنی را تشکیل داده، تصاویر مرتبط با شرایط مختلف را دریافت کرده و روند پیشروی پروژه و رسیدن به مراحل حساس و مخاطره آمیز را به نمایش بگذارند.
این موارد در مدیریت ایمنی و بهداشت محیط کار، بسیار کمک کننده بوده و مراقبت از عملیات را تسهیل می بخشند.
امروزه فرایند برنامه نویسی اپلیکیشن های موبایل بسیار آسان تر از قبل شده و کاربران آن به سرعت، گسترش می یابند. از سویی، در جامعه ی برنامه نویسی راهکارهای جدیدی ارائه شده اند که بتوان با یک زبان و برنامه نویسی تحت یک پلتفرم، اپلیکیشنی جامع را برای چندین پلتفرم هدف توسعه داد. دقیقا به همین منظور می باشد که سازمانی همچون ناسا برای اپلیکیشن سیستم کنترل مرکزی خود از یک فریم ورک وب استفاده می کند.
شبیه سازی سه بعدی
مدلسازی سه بعدی، با کمک تجسم ذهنی می تواند به کارکنان یک محیط کار کمک کند تا نسبت به آن آگاهی یافته و از خطرات موجود به طور پیش بینانه آگاه شوند .
برای مثال اگر موشک های فضایی SpaceX قرار باشد مورد آزمایش قرار گیرند، یک مدل سازی از محیط انجام آزمایش می تواند، فرآیند ارسال را به طور بصری به کارکنان نمایش داده و با بررسی احتمالات بروز مشکل و یا انفجار، شعاع ایمن را بدست آورده و محیط انجام آزمایش را بر مبنای آن آماده سازند تا از ایجاد هر گونه خسارت جانی و یا جانبی جلوگیری نمایند.
همچنین از این فناوری می توان برای آموزش ایمنی کارکنان استفاده نمود. می توان مراحل انجام کار را به صورت سه بعدی در محیطی حقیقی به نمایش گذاشته و همینطور خطرات و حوادثی را که پیشامد آن محتمل است، شناسایی نمود.
در مواردی دیگر، شبیه سازی می تواند برای طراحی یک فرآیند صنعتی استفاده شده و موارد ایمنی را در یک محیط خاص از پیش بررسی کند. این مورد میتواند در طراحی فرآیندهای کاری و شیمیایی ذاتا ایمن که وابسته به ساختار و ساختمان محل کار میباشد مورد استفاده قرار گیرد.
نرم افزارهای طراحی های سه بعدی از دیرباز مورد استفاده ی طراحان بوده اند. اما آنچه که اخیرا مدلهای سه بعدی را پرکاربردتر از پیش ساخته، استفاده از آنها بر بستر وب است. به این طریق می توان مدل سازی های پیشرفته را بدون نیاز به دستگاه های پیشرفته در هر محیطی اجرا نموده و به بررسی آن پرداخت.
همچون مواردی که یک کارگر بخواهد یک روش عملیاتی خاص را در محیط کاری خود بازبینی نموده و روش ایمن انجام دهی آن را به خاطر آورد، تماشای چنین مدلهایی از طریق گوشیهای تلفن هوشمند میتواند به کار او شتاب دهد.
واقعیت مجازی و واقعیت افزوده
آموزش و یادگیری ایمنی اولین قدم اساسی در توسعه ی فرهنگ ایمنی است. اما همانطور که بسیار و مکرر شنیده ایم، تجربه همیشه بهترین آموزگار است. اما در مبحث ایمنی نمی توان بر تجربه تکیه نمود. چه آنکه یک تجربه ی ناایمن می تواند بسی دردناک بوده و منجر به حوادث وحشتناکی همچون قطع عضو و یا بیماری های مزمن گردد.
واقعیت مجازی می تواند با قرار دادن افراد در یک شبیه سازی مجازی، به آنها کمک کند تا شرایط مختلف اعم از بروز حوادث و واکنشهای مناسب را در محیطی صد درصد ایمن مشاهده نموده و تجربه کنند.
هوش مصنوعی و یادگیری ماشین
شاید بتوان بحث نمود که هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، به طور مستقیم به عنوان یک فناوری قابل کاربرد در ایمنی نیستند. اما شایان ذکر است که این مباحث به عنوان زیرمجموعه هایی از شاخه ی علوم مهندسی کامپیوتر نقشی اساسی در توسعه و گسترش این فناوری ها خواهند داشت.
ایمنی به عنوان علمی می باشد که در پی جلوگیری از بروز احتمالات طراحی شده. و هنگامی که با احتمالات و آمار سروکار داشته باشیم، علوم کامپیوتر و برنامه نویسی کاملا کاربردی خواهند بود.
به عنوان مثال یکی از سختی های ایمنی در محل کار، تحت نظر گرفتن تمام شرایط موجود است. و از سویی دیگر بسیاری از حوادث به دلیل کم توجهی و یا حواس پرتی عاملان انسانی رخ می دهند.
اکنون به عنوان راه حلی برای این مشکل می توان از پهپاد یا پهپاد هایی مجهز به دوربین ها بهره برد که بتوانند مراحل و فرایندهای مختلف را در محل کار زیر نظر بگیرند و همچنین با استفاده از پردازش تصویر کامپیوتری و تحلیلات هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، متوجه شوند که ریسک و یا مخاطره ی قابل پیشامدی در این فرایندها وجود دارد یا کاملا بی خطر می باشند.
برای نمونه این پهپاد به کمک هوش مصنوعی میتواند متوجه شود که کارگری در شرایطی ضروری دستکش پوشیده یا نه، یا اینکه سیم یا باقی مانده ی مواد کاری به طور مخاطره آمیزی در مسیر فرایندها قرار گرفته یا نه.
جمع بندی
متوجه شدیم که چگونه فناوری های مدرن در تسهیل فرایند ارزیابی و شناسایی خطرات در محل کار کمک کننده می باشند. مطالب ذکر شده فقط نگاهی گذرا با ذکر نمونه هایی از این فناوری ها بوده. اما در نوشتارهای آتی، خوانندگان می توانند انتظار توضیحات عمیق تر و کاملتری را درباره ی هر یک از این فناوری ها و روش های نوین به کارگیری آن داشته باشند.
این تکنولوژی ها می توانند در سطوح کاربردی، توجه فعالین حوزه ی ایمنی و HSE را جلب نموده و در سطوح پایه ای سطح عظیمی از آنها نیازمند به فعالیت های برنامه نویسی و علوم کامپیوتر و شبکه می باشند. لذا در برنامه ریزی مطالب آینده، به این نکته نیز توجه شده که علایق و اطلاعات مورد نیاز هر یک از این گروه ها پوشش داده شود.
و اما بحث هوش مصنوعی و یادگیری ماشین از جمله مباحث مهمی هستند که آینده ی تمام فناوری ها را در مشت خود دارند. دنیا به سوی این فناوری ها پیش می رود و قطعا در آینده ای نزدیک، ایمنی صنایع نیز توسط آنها متحول خواهد شد.
